Załóżmy jednak, że umowa jest już zawarta, nie wywiązaliśmy się z niej należycie, czy na tym etapie można jeszcze zmniejszyć karę umowną? Odpowiedź brzmi: tak, ale nie w każdym przypadku.

Brak odpowiedzialności dłużnika

W pierwszej kolejności warto rozważyć przyczynę z jakiej nastąpiło niewykonanie bądź nienależyte wykonanie zobowiązania oraz stosowne zapisy umowne. Co do zasady dłużnik ponosi odpowiedzialność wtedy, jeżeli niewykonanie zobowiązania było przez niego zawinione (chyba, że w umowie odpowiedzialność ta została rozszerzona, więcej na ten temat pisaliśmy we wpisie o karze umownej).

Można zatem bronić się zarzutem, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności. Ciąży na nas wówczas obowiązek wykazania, po pierwsze, że przyczyna nienależytego wykonania zobowiązania była niezawiniona, a po drugie również wpływu tej przyczyny na owo nienależyte wykonanie zobowiązania.

Przypuśćmy, że nie mogliśmy wykonać naszego zobowiązania w terminie z uwagi na przykład, na opóźnienie w dostarczeniu materiałów przez zamawiającego, który teraz domaga się od nas kary umownej. W pierwszej kolejności powinniśmy wykazać, że wina nie leży po naszej stronie, gdyż opóźnienie wynikło z niedotrzymania warunków umowy przez drugą stronę. Następnie powinniśmy wykazać, że to właśnie ta przyczyna usprawiedliwia przekroczenie terminu.

Zmniejszenie wysokości kary umownej z uwagi na wykonanie zobowiązania w znacznej części

Ustawa dopuszcza również tzw. miarkowanie kary umownej. Zmniejszenie wysokości kary umownej jest możliwe między innymi w sytuacji, kiedy zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane. Co oznacza wykonanie zobowiązania w znacznej części? To będą takie sytuacje, kiedy interes wierzyciela został w istotnym zakresie zaspokojony, pomimo tego, że istnieją w wykonaniu zobowiązania jakieś uchybienia po naszej stronie.

O tym, czy zmniejszenie wysokości kary umownej w danej sytuacji jest możliwe, rozstrzyga tak naprawdę specyfika danego przypadku.

Kara rażąco wygórowana

Zmniejszenie wysokości kary umownej  jest możliwe również w przypadku kary rażąco wygórowanej. To czy w danej sprawie kara jest rażąco wygórowana będzie zależało od specyfiki danej sprawy. Na rażące wygórowanie kary może składać się kilka okoliczności. Na przykład jej stosunek do wartości zobowiązania, do wynagrodzenia za to zobowiązanie, do wagi uchybienia po stronie dłużnika.

Co ciekawe, chociaż  co do zasady wysokość kary umownej nie jest zależna od wykazania wysokości poniesionej przez wierzyciela szkody, to jednak ta wysokość szkody może mieć wpływ na jej miarkowanie.

“Kryterium oceny, czy kara umowna jest rażąco wygórowana jest także – stosownie do zapisu art. 484 § 2 KC – stosunek wysokości zastrzeżonej kary umownej do wysokości szkody doznanej przez wierzyciela.'(SA Kraków, wyrok z dnia 19.02.2016r, sygn. I ACa 1628/15).

Zmniejszenie wysokości kary umownej możliwe tylko w przypadku podniesienia stosownego zarzutu

W trakcie procesu sądowego o zapłatę kary umownej, warto pamiętać o tym, że jeżeli chcemy domagać się zmniejszenia wysokości kary umownej, to powinniśmy zgłosić stosowny zarzut i zgłosić również stosowne wnioski dowodowe na jego poparcie. To  do nas należy bowiem udowodnienie, że zachodzą okoliczności uzasadniające zmniejszenie kary umownej. Taki zarzut powinien być złożony we właściwym terminie oraz w sposób pozwalający na podjęcie przez wierzyciela stosownych działań umożliwiających mu obronę jego interesu.

Samo żądanie oddalenia powództwa może nie być wystarczające w kontekście najnowszego orzecznictwa Sądu Najwyższego :

“Dokonywana przez Sąd Najwyższy i sądy powszechne we wcześniejszym orzecznictwie bardziej liberalna wykładnia oświadczenia woli pozwanego, zakładająca, że w każdym żądaniu oddalenia powództwa o zasądzenie kary umownej, niezależnie od motywów takiego żądania, mieści się implicite wniosek o zmiarkowanie kary umownej nie znajduje wystarczającego uzasadnienia w treści art. 484 KC, zwłaszcza jeśli zważyć na zasady dyspozycyjności i kontradyktoryjności procesu cywilnego. ( Wyrok SN z dnia 23.06.2017 r., sygn. I CSK 625/16 )”