Kwestionowanie wynagrodzenia z umowy o pracę przez ZUS

Kwestionowanie wynagrodzenia z umowy o pracę przez ZUS nie należy do rzadkości.Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym w omawianej sprawie zostało wszczęte na skutek pytania prawnego Sądu Okręgowego w Częstochowie, w związku z rozpoznawaniem przez ten sąd kilku podobnych spraw. Sprawy te dotyczyły kwestii ustalenia przez ZUS podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe pracowników w wysokości innej niż ta, która wynikała z wynagrodzenia określonego w umowie o pracę. ZUS wydał decyzje, w których kwestionował wysokość wynagrodzenia określonego w umowie i obniżał wysokość wynagrodzenia np. do wysokości najniższego wynagrodzenia czy do wysokości wynagrodzenia podobnego do wynagrodzenia innego pracownika.

Kwestionowanie wynagrodzenia z umowy o pracę przez ZUS – czy nie narusza Konstytucji?

Praktyka ta, jakkolwiek powszechna i utrwalona przez doktrynę i orzecznictwo jest jednak praktyką budzącą kontrowersje. Stąd wątpliwości, czy ZUS może ingerować w wysokość wynagrodzenia, która ustalana jest między pracownikiem a pracodawcą, w ramach swobody kontraktowania. Wątpliwości sądu pytającego wzbudziła również kwestia niedostatecznej określoności kryteriów weryfikacji wysokości podstawy składek. Sąd wskazał, że regulacja ta, nie jest zgodna z zasadą poprawnej legislacji, z zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Sąd Okręgowy w Częstochowie wskazał również na to, że to orzecznictwo sądowe wykreowało zasady ustalania kryteriów wysokości wynagrodzenia na potrzeby składki ZUS.

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego

Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepisy dające Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych możliwość ustalania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe w wysokości innej niż ta, która wynika z umowy o pracę, są zgodne z Konstytucją. Kwestionowanie wynagrodzenia z umowy o pracę przez ZUS, na potrzeby ustalania wymiaru składki, jest zatem dopuszczalne.

„Art. 83 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 41 ust. 12 i 13, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. c i art. 86 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1778) w zakresie, w jakim stanowi podstawę ustalania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych innej − niż wynikająca z umowy o pracę − wysokości podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, jest zgodny z art. 2 w związku z art. 84 i art. 217 oraz z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.„ ( Wyrok TK z dnia 29 listopada 2017r., sygnatura akt P 9/15)

Kwestionowanie wynagrodzenia z umowy o pracę przez ZUS – uzasadnienie orzeczenia

W uzasadnieniu orzeczenia TK wskazał, że wysokość wynagrodzenia określona w umowie o pracę wpływa na treść stosunku publicznoprawnego, jakim jest stosunek ubezpieczenia chorobowego. Nie jest możliwe ustalenie ścisłych kryteriów ustalenia wysokości wynagrodzenia, a to z uwagi na fakt, że na jego wysokość wpływa bardzo wiele czynników.

Biorąc pod uwagę przepisy prawa pracy, wskazuje się, że pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia, które powinno odpowiadać, w szczególności, rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym do jej wykonywania, a także uwzględniać ilość i jakość świadczonej pracy.

Trybunał wskazał jednak, że jakkolwiek może się wydawać, że pracodawca może wynagradzać pracowników wedle swojego upodobania, nawet ponad realną wartość świadczonej pracy, to jednak rzeczywistość kształtuje się inaczej. Ponieważ wysokość wynagrodzenia ma wpływ na wysokość świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, świadczenia finansowanego ze środków publicznych, to analiza zasadności wysokości tego wynagrodzenia musi uwzględniać również interes publiczny.

Kwestionowanie wynagrodzenia z umowy o pracę przez ZUS jako mechanizm zapobiegający nadużyciom

Trybunał uznał, że wysokość wynagrodzenia może, a nawet powinna podlegać weryfikacji. Zwłaszcza, jeżeli wynagrodzenie jest nieadekwatne do wartości wykonywanej pracy.

Jest to bowiem, w ocenie Trybunału mechanizm zapobiegający, między innymi, próbom wyłudzenia nienależnych albo zawyżonych świadczeń. Zaś w takiej sytuacji weryfikacja podstawy wymiaru składek nie powinna być, w ocenie Trybunału, dla płatnika zaskoczeniem.

„Trybunał Konstytucyjny ma pełną świadomość, że firmy oparte na współpracy członków rodzin stanowią znaczącą część mikroprzedsiębiorstw, a zdecydowana większość obywateli jest uczciwa. Jest jednak faktem z zakresu notoryjności powszechnej, że zdarzały się i zdarzają wypadki porozumienia – pracodawców i ich pracowników będących członkami rodziny – co do umowy o pracę za bardzo wysokim wynagrodzeniem (nieadekwatnym do kwalifikacji i nakładu pracy pracownika), od którego przez krótki okres uiszczane są wysokie składki na ubezpieczenie chorobowe w celu długotrwałego pobierania wysokiego zasiłku chorobowego albo macierzyńskiego. Nie ulega wątpliwości, że w wypadku takich machinacji ZUS nikogo nie „zaskakuje” prowadzeniem postępowania i ewentualną weryfikacją podstawy wymiaru składek. Należy też podkreślić, że ZUS nie pozbawia w takiej sytuacji ubezpieczonego świadczenia, lecz „urealnia” je do wartości adekwatnej do wynagrodzenia (spełniającego warunki określone w art. 78 § 1 k.p.) i zwraca nadpłacone składki.”( Wyrok TK z dnia 29 listopada 2017r., sygnatura akt P 9/15)

Na co dzień zawodowo wspieramy przedsiębiorców w prowadzeniu działalności gospodarczej. Pomagamy w bieżących sprawach związanych prawem dla przedsiębiorców, prawem pracy, zabezpieczaniem i dochodzeniem roszczeń, czy prawem nowych technologii. Na blogu dzielimy się naszą wiedzą i doświadczeniem. Informacje o najnowszych wpisach zawsze pojawiają się na stronie kancelarii na Facebooku. Zapraszamy do jej obserwowania.